Radioterapia zwierząt

Większość procesów nowotworowych zaawansowanych miejscowo i regionalnie może być leczonych chirurgicznie. Odpowiednią dla takich sytuacji (ograniczonej choroby nowotworowej) jest także radioterapia, która może stanowić alternatywę lub uzupełnienie postępowania chirurgicznego.

Jeśli jednak nowotwór ma duży potencjał przerzutowy lub jest już procesem z przerzutami odległymi, należy rozważyć zasadność wprowadzenia chemioterapii onkologicznej, a więc postępowania ogólnoustrojowego, o ile nowotwór jest chemiowrażliwy.

Celem napromieniania jest wywołanie uszkodzeń materiału genetycznego / DNA oraz tłuszczów i białek błon komórkowych komórek nowotworowych. Może to zachodzić w drodze bezpośredniego działania uszkadzającego promieniowania jonizującego lub za pośrednictwem powstających w wyniku napromieniania wolnych rodników. Dlatego dla skuteczności napromieniania znaczenie ma utlenowanie tkanek i co za tym idzie im większy jest guz, tym mniejsza skuteczność radioterapii.

RODZAJE RADIOTERAPII:

• Teleterapia (napromienianie zewnętrzną wiązką promieni) wykorzystuje źródło promieniowania umieszczone w pewnej odległości od tkanki leczonej i opiera się o stosowanie promieniowania X, gamma lub rzadziej strumienia elektronów. W znacznym stopniu intensywność leczenia uzależniona jest od dostępności aparatury do radioterapii:
  • akceleratory liniowe są nowoczesnymi maszynami produkującymi promieniowanie wysokoenergetyczne i nadają się do leczenia w zasadzie wszystkich zmian nowotworowych, zarówno powierzchownych, jak i leżących wewnątrz organizmu (narządów wewnętrznych, jam nosowych, mózgu, rdzenia kręgowego itp.). Jedyną w Polsce placówką korzystającą z tego typu radioterapii jest Polski Ośrodek Radioterapii w Miedniewicach
  • aparaty ortowoltowe produkują promieniowanie o znacznie mniejszej energii przenikające na bardzo małą głębokość; mogą byś stosowane do leczenia TYLKO nowotworów leżących powierzchownie (skóry), nie nadają się do leczenia nowotworów narządów wewnętrznych
• Brachyterapia (curieterapia) wykorzystuje źródło promieniowania umieszczone bezpośrednio w tkance napromienianej (brachyterapia śródtkankowa) lub w bezpośredniej jej bliskości, np. na powierzchni zmiany nowotworowej (plezjoterapia).
• Można też podawać ogólnoustrojowo radioizotopy, które wychwytywane są przez tkankę nowotworową, np. 131J gromadzony w guzach tarczycy.

Cały proces leczenia opisywany jest poprzez określenie dawki całkowitej promieniowania zaabsorbowanego przez tkanki, liczby frakcji, w których podana jest dawka całkowita oraz czasu jej podania. Większość nowotworów zwierząt leczona jest podaniem całkowitej dawki 40-60 Gy (Grejów) w 9-30 frakcjach w ciągu 3-6 tygodni. Podanie pojedynczej dawki promieniowania trwa do kilku minut, jednak cała procedura związana ze znieczuleniem ogólnym (dość płytkim), ułożeniem pacjenta, kontrolą wiązki i innymi niezbędnymi czynnościami wydłuża czas kilkukrotnie.

Radioterapia może mieć założenie:

• lecznicze (curative intetent) - celem wyleczenia całkowitego (o ile to możliwe) lub uzyskania długookresowej kontroli miejscowej nowotworu podawanych jest kilkanaście, stosunkowo małych dawek promieniowania 3-5 razy w  ciągu tygodnia; łączna dawka promieniowania jest stosunkowo wysoka (tj. 40-60 Gy); dość często pojawiają się ostre efekty uboczne, jednak ustępujące po leczeniu objawowym w ciągu kilku tygodni; koszt takiego leczenia oscyluje na ogół wokół 3 tys. Euro
• paliatywne (paliative intent) - celem opanowania objawów choroby i poprawienia stanu ogólnego pacjenta podawane są rzadko (np. raz w tygodniu) dość duże dawki promieniowania na ogół 2-4 razy; łączna dawka promieniowania jest dośc niska; to podejście lecznicze bardzo rzadko wiąże się z ryzykiem wystąpienia ostrych objawów ubocznych, stosunkowo częściej pojawiają się efekty późne; koszt takiego leczenia oscyluje wokół 1,5 tys. Euro

Efekty uboczne radioterapii można podzielić na

• wczesne - pojawiają się już w czasie leczenia lub krótko po jego zakończeniu i są najczęściej odwracalne przy stosowaniu odpowiedniego leczenia; może to być zapalenie błon śluzowych, surowicze zapalenie skóry lub suche zapalenie spojówek; najczęściej są stosunkowo mało nasilone i łatwe do opanowania
• późne - występują rzadziej, po miesiącach, czy latach po napromienianiu; mogą to być martwica kości, zwłóknienia, niegojące się owrzodzenia, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, ślepota, czy rozwój wtórnych procesów nowotworowych

Najczęściej radioterapia jest uzupełnieniem zabiegu operacyjnego w sytuacjach, kiedy nie udało się usunąć całości tkanki nowotworowej, np. dla mięsaków tkanek miękkich czy guzów z komórek tucznych. Pierwsza frakcja promieniowania podawana jest zazwyczaj bezpośrednio po zabiegu lub około trzy tygodnie po nim (dla umożliwienia wygojenia rany operacyjnej). W niektórych ośrodkach możliwa jest radioterapia śródoperacyjna.
Radioterapia przedoperacyjna może zmniejszyć wielkość guza nowotworowego oraz zniszczyć komórki nowotworowe na obrzeżach zmiany nowotworowej, a tym samym poprawić warunki chirurgiczne. Możliwe jest skojarzenie radioterapii i chemioterapii, kiedy wykorzystywany jest efekt promioniouczulający niektórych leków cytostatycznych. Dla niektórych nowotworów (jam nosowych, mózgu i rdzenia kręgowego, iunnych) radioterapia może być jedyna metodą leczniczą.