Czerniak złośliwy u psa - występowanie
Czerniak jest nowotworem stosunkowo częstym u psów (szczególnie u psów z intensywną pigmentacją), ale rzadkim u kotów. Występuje najczęściej na skórze owłosionej, jamie ustnej, łożu pazura, opuszkach palców, w oku, przewodzie pokarmowym i na połączeniach skórno-śluzówkowych. Częściej dotyczy psów starszych, średnio 11,6 letnich, terierów szkockich, golden retrieverów, pudli, jamników.Zachowanie kliniczne czerniaka jest bardzo różne i związane wydaje się być z lokalizacją zmian, ich wielkością oraz parametrami histologicznymi.
Czerniak złośliwy u psa - rodzaje
- czerniak jamy ustnej jest najczęstszym nowotworem w tej lokalizacji u psów; może być pigmentowany lub nie zawierać melaniny (amelanotyczny); najczęściej szybko rośnie, jest inwazyjny w stosunku do tkanek miękkich i kości, z dużym potencjałem przerzutowym; zmiany w jamie ustnej już z racji samej lokalizacji określane są jako złośliwe,
- czerniak palca i łoża pazura, opuszek palcowych; potencjał przerzutowy oscyluje wokół 32-40% przypadków; częściej rozwija się u seterów irlandzkich i angielskich, golden retrieverów,
- czerniak skóry; potencjał przerzutowy 30-75%; częściej występuje u psów małych ras z intensywnie pigmentowaną skórą; stosunkowo najczęściej w tej lokalizacji występują czerniaki łagodne/melanocytomy.
Czerniak złośliwy u psa - rozpoznanie
Bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie. Wygląd zewnętrzny dla zmian pigmentowanych uzupełniony badaniem cytologicznym wystarcza do rozpoznania. Dla zmian niepigmentowanych potrzebne jest często pobranie wycinka zmiany. Ocenione muszą zostać także regionalne węzły chłonne bardzo często zawierające komórki czerniaka.Czerniak złośliwy u psa - leczenie
- chirurgia onkologiczna
Dla zmian skóry <1cm dobrze odgraniczonych wystarcza wykonanie zabiegu operacyjnego z marginesem tkanek zdrowych.
Dla zmian z dziąsła lub błon śluzowych jamy ustnej w bliskości kości potrzebne jest usunięcie fragmentu żuchwy lub szczęki. Z uwagi na lokalizację często bardzo trudne jest osiągnięcie odpowiedniego marginesu chirurgicznego. Czas przeżycia po usunięciu fragmentu żuchwy wynosi na ogół 7-17 miesięcy, po usunięciu fragmentu szczęki 5-10 miesięcy. Fragmenty kości powinny zostać usunięte, ponieważ zajmowanie kości przez czerniaka ma miejsce w ponad 90% przypadków.
Postępowaniem z wyboru dla czerniaków palców jest amputacja palca. - radioterapia
Reakcję na leczenie uzyskuje się u 82-94% pacjentów z czerniakami złośliwymi jamy ustnej, a czas przeżycia waha się między 5,3 a 11,9 miesiąca. - chemioterapia
Odpowiedź na leczenie uzyskuje się u 18-28% pacjentów. - immunoterapia - szczepionka ONCEPT
Zawiera gen ludzkiej tyrozynazy wbudowany w plazmid/fragment DNA, który wprowadzony (z użyciem specjalnego systemu injekcji przeskórnych) do miocytów/komórek mięśni psa, powoduje prezentację obcej/ludzkiej tyrozynazy komórkom układu immunologicznego, stymulując produkcję przeciwciał i limfocytów T cytotoksycznych przeciwko melanocytom/komórkom barwnikowym psa. Okazała się skuteczna tylko na etapie choroby mikroskopowej, dlatego zalecana jest do podawania w czerniakach złośliwych II lub III stopnia zaawansowania klinicznego (bez przerzutów odległych), pod warunkiem osiągnięcia wcześniej kontroli choroby miejscowej (usunięcie chirurgiczne lub radioterapię guza i zajętych regionalnych węzłów chłonnych). Podawana jest 4 razy co 2 tygodnie i następnie co 6 miesięcy. Wstępne dane wskazują, że połowa psów po stosowaniu szczepionki żyje co najmniej 389 dni. Dla porównania - <150 dni żyją psy z II stopnia zaawansowania klinicznego i <60-90 dni z III/IV stopniem zaawansowania klinicznego dla schematów leczenia bez szczepionki.
dr n. wet. Dariusz Jagielski
onkolog weterynaryjny
Absolwent Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
Członek Europejskiego Stowarzyszenia Onkologii Weterynaryjnej. Uczestnik i wykładowca licznych sympozjów weterynaryjnych (w kraju i za granicą).
Autor licznych publikacji z dziedziny onkologii weterynaryjnej. Przez ponad 10 lat był wykładowcą akademickim (zajmującym się onkologią i hematologią weterynaryjną), a przez ponad 4 lata – przewodniczącym Sekcji Onkologii Polskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt. Wykładowca podyplomowych studiów specjalizacyjnych dla lekarzy weterynarii.
Dyrektor medyczny w jedynym w Polsce Ośrodku radioterapii megawoltowej dla zwierząt - RTWet